CHÙA PHƯƠNG LANG THƯỢNG
Di tích lịch sử văn hóa cấp
thành phố
Chùa Phương Lang Thượng (tên chữ là Lang Thượng
tự) thuộc xã Mỹ Đức, huyện An Lão, thành phố Hải Phòng, là nơi sinh hoạt văn
hóa tín ngưỡng thờ Phật của cư dân địa phương.
Di tích chùa Phương Lang tọa lạc trên một thế
đất linh địa, cao ráo, mặt chính chùa hướng tây, tổng thể chùa gồm tòa phật điện,
nhà tổ kiêm nhà khách, vườn tháp, sân, cây cổ thụ, cây ăn quả… Phía sau tòa phật
điện, còn có những gốc cây đại già. Chùa được xây dựng theo kiến trúc 5 gian tiền
đường, 3 gian ống muống, kết cấu vì nóc mái kiểu “kẻ chống đấu sen” lối rải
hoành kiểu “thượng tam - hạ tứ”; hai gian vì bên còn giữ lại kết cấu bộ khung gỗ
hình chữ nhật, cột trốn đế vuông giật cấp ngồi trên kẻ; hồi tường và lối cửa tiền
cửa hậu được xây gạch chỉ, ke góc hồi tường khá chắc chắn; vì nóc hậu cung kiểu
“chồng rường đốc thước”, khoảng cách từ cột cái đến cột quân bằng 1,5m tạo
thành hành lang bên Phật điện.
Chùa Lang Thượng có đặc điểm chung là đồ thờ
tự chủ yếu tập trung ở số lượng tượng Phật, tượng Mẫu, tượng các vị Sư Tổ có
công tu dựng và hoằng dương Phật pháp tại địa phương từ những buổi đầu. Một số
pho tượng Phật mang giá trị niên đại nghệ thuật tạo hình tiêu biểu như:
1. Tam thế Phật: Tên gọi đầy đủ là “Tam thế
thường trụ điệu pháp”, với ý nghĩa là quá khứ, hiện tại thế, vị lai thế. Trên
phật điện bộ tượng Tam Thế được xếp ngồi ngang nhau. Cả 3 pho tượng đều có số
đo hình dáng tương tự nhau, chỉ có một nét khác biệt về thế tay. Số đo cụ thể
trên pho chính giữa là cao 0,96m, rộng 31cm, hai hông 52cm, đặt trên bệ gỗ cách
điệu hình tòa sen gồm một lớp cánh úp, hai lớp cánh sen ngửa, trên mỗi cánh sen
trang trí hoa dây kép. Tượng tạo trong thế khoanh chân, kiết tường lộ bàn chân
phải.
2. Pho tượng A Di đà cao 113cm, rộng 46cm,
hai hông 44cm. Tượng được tạo trên tư thế lớn hơn so với các pho tượng phật
khác. Ngồi trên tư thế tọa thiền trên đài sen. Khuôn mặt đôn hậu mắt nhìn xuống,
mặc áo cà sa với nhiều nếp gấp lố sô trải đều cân đối ra hai bên thân mình. Hai
bàn tay đặt giữa hông đùi, bàn tay trái đặt lên giữa bàn tay phải.
3. Pho tượng Quan âm Nam Hải có chiều cao 104
cách mạng cả bệ, hai vai rộng 30cm, hai công 73cm được tạo trong tư thế ngồi
khoanh chân kiết tường trên đài sen, có bảy đôi tay, thể hiện tư thế có thể
giúp chúng sinh ở mọi nơi.
4. Pho tượng di ông Tống Tử và tượng Di lặc:
Tượng Quan tâm tống tử hóa thân dân gian thành Thị Kính đang bế đứa trẻ, cạnh
đó là chú vẹt đậu ngay tay ghế ngồi; Tượng đức Di lặc được thể hiện trong dáng
dấp của một vị quan đương thời có vẻ mặt hồng hào, sung mãn, đầy sống động.
5. Tượng Ngọc Hoàng Thượng đế ngồi ngai Rồng
hai bên Tả - Hữu là hai vị Nam Tào - Bắc Đẩu, trang phục áo choàng qua tân, hai
tay chắp trước ngực, cầm chắc chiếc “Hốt” lệnh.
6. Hai pho tượng nữ hầu trong thế nửa quỳ, nửa
ngồi, đôi tay như đang dâng lễ vật hoặc múa tóc búi chỏm, cài bông ở đình đầu
Ngoài ra còn có các pho tượng sư Tổ chùa Lang
Thượng, tượng Đức ông, tượng Khuyến thiện - Trừng ác…
7. Nhang án gỗ có kích thước dài 2,05m, cao
0,9m, rộng 1,1m. Xung quanh viền, diềm trang trí lá đề, ô hình học. Chính diện
còn lại mặt hổ phù, đao mác tỏa về hai phía hồi nhang án theo hình cánh déo,
thường gặp trên một số di tích kiến trúc nghệ thuật ở Đình Hàng Kênh, Đình Dư
Hàng có niên đại nghệ thuật cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XVIII.
8. Di vật gỗ: 01 bức Đại hình chữ nhật treo
trang trí cửa võng, vì gỗ thứ 2 gian chuôi vồ
9. Mộ tháp: Là nơi ký táng xá lỵ các vị Sư trụ
trì đã viên tịch tại chùa. Đây là mộ
tháp đặc biệt được xây cất 3 tầng bằng loại gạch vỡ đời Lê Trung Hưng thế kỷ
XVIII.
Ngoài phờ Phật theo tín ngưỡng của nhân dân địa
phương, ngôi chùa Phương Lang cũng đã chứng kiến những sự kiện lịch sử của đất
nước và quê hương. Tháng 12/1886 khi quân Pháp tấn công vào tổng Biểu Đa bằng
ca nô xuôi theo dòng Đa Độ, đến ngã ba tiến về khu chùa Đồng rồi đổ quân lên
hai chùa Kim Châm và Lang Thượng, quân giặc trú ngụ tại đây. Nghĩa quân của ta
đã bày mưu để 2 toán quân Pháp ở 2 chùa giết hại lẫn nhau, có 17 tên chết và bị
thương, ngay sáng hôm sau chúng phải rút quân.
Với hơn 200 năm tồn tại, ngôi chùa đã phản
ánh nét sinh hoạt tôn giáo tín ngưỡng của cư dân từ khi hình thàng làng xã nông
nghiệp và chứng kiến các giai đoạn lịch sử, chùa đã tu sửa tuy nhiên vẫn giữ được
những đường nét truyền thống và các di vật. Lễ hội chùa được tổ chức vào ngày lễ
Phật đản 15 tháng 4 âm lịch hàng năm và lễ giỗ vị Sư tổ 12 tháng 4 thu hút đông
đảo nhân dân địa phương tham gia.
Để tiếp tục phát huy những giá trị văn hóa lịch sử của ngôi chùa, Ủy
ban nhân dân thành phố đã công nhận chùa Phương Lang Thượng là Di tích lịch sử
cấp thành phố tại Quyết định số 891/QĐ-UBND ngày 30 tháng 5 năm 2008.