ĐÌNH THƯ TRUNG
(Di tích lịch sử cấp thành phố)
-----
Đình Thư Trung
tọa lạc tại phố An Trung, phường Đằng Lâm, quận Hải An, thành phố Hải Phòng. Trước năm 1945, phường Đằng Lâm thuộc địa
bàn tổng Trung Hành, huyện Hải An, tỉnh Kiến An; sau
năm 1945 là xã Đằng Lâm; ngày
22/12/2002 quận Hải An được thành lập, Đằng Lâm là một
trong 6 phường của quận.
Vùng đất Đằng
Lâm được hình thành từ khá sớm, sách “Địa chí Hải Phòng” cho biết: khoảng từ 3.000 đến 4.000 năm trước, khi biển
lùi thì vùng đất mới ven biển của khu vực Hải Phòng cũng dần được hình thành,
do sự bồi lắng phù sa của sông Cấm và sông Lạch Tray. Theo tư liệu thần phả ở
một số di tích đình, đền, miếu ở các làng Lương Xâm, Trung Hành - những nơi tôn thờ Đức Ngô Vương Thiên Tử cho
biết: vào những năm đầu Công Nguyên, khi bà Lê Chân đến lập nên trang ấp An
Biên, chiêu mộ binh sĩ giúp Hai Bà Trưng đánh đuổi bọn đô hộ Thái thú Tô Định
nhà Đông Hán phương Bắc, thì đã có những dân binh Trung Hành (tức Đằng Lâm ngày
nay) tham gia cuộc khởi nghĩa.
Đình Thư Trung có lịch sử hình
thành từ lâu đời (thế kỷ 18), gắn liền với quá trình hình thành và phát triển
của vùng đất, con người nơi đây. Đình là nơi linh thiêng người dân địa phương
tôn thờ Đức vương Ngô Quyền làm Thành
hoàng làng, người đã có những đóng góp to lớn vào
tiến trình lịch sử dân tộc. Đức vương Ngô Quyền sinh ngày
12 tháng giêng năm Mậu Ngọ (ngày 06/02/898 dương lịch). Ngay từ nhỏ, ông đã tỏ ra là một người trí dũng song toàn. Sử cũ mô tả, ông vẻ người "Khôi ngô, mắt sáng như chớp, dáng đi
thong thả như hổ, có trí dũng, sức có thể nâng được vạc” (Đại Việt sử ký toàn thư). Thuở nhỏ, ông sống
ở quê với cha mẹ và được cha dạy cho các thuật bắn cung nỏ, sử dụng gươm giáo,
các điều bí mật về binh pháp. Ngô Quyền lớn lên trong lúc đất nước vừa mới
giành được quyền tự chủ. Ông đã tiếp nối đời cha ông về việc khẳng định quyền
tự chủ, kiên quyết giành và giữ nền độc lập dân tộc. Ông sớm bộc lộ tài năng
kiệt xuất và đã trở thành một vị tướng tài được nhân dân kính mến, quân sĩ khâm
phục. Chiến công hiển hách của ông đánh bại quân Nam Hán xâm lược trong trận
Bạch Đằng năm 938,
đánh dấu một mốc lịch sử quan trọng, chấm dứt vĩnh viễn nền
thống trị hơn 1.000 năm Bắc thuộc, mở ra thời kỳ độc lập
lâu dài của dân tộc Việt Nam. Công lao của Ngô Quyền đã được viết trong nhiều
nguồn chính sử: “Tiền Ngô Vương có thể lấy quân mới họp của nước Việt
ta mà đánh tan được trăm vạn quân của Lưu Hoằng Tháo, mở nước xưng vương, làm
cho người phương Bắc không dám lại sang nữa. Có thể nói là một lần nổi giận mà
yên được dân, mưu giỏi mà đánh cũng giỏi vậy. Tuy chỉ xưng vương, chưa lên ngôi
đế, đổi niên hiệu, nhưng chính thống của nước Việt ta ngõ hầu đã nối lại được” (Đại Việt sử ký toàn thư). Ngày nay, trên địa bàn thành phố Hải Phòng có nhiều đình, miếu được Nhân dân địa phương xây
dựng để hương khói phụng thờ Đức vương
Ngô Quyền, trong
đó có đình
Thư Trung.
Đình Thư Trung xưa có bố cục
mặt bằng kiểu thức chữ Đinh truyền thống, gồm 5 gian tiền tế và 2 gian hậu
cung. Kiến trúc công trình được liên kết bằng gỗ lim, hai bên có ván sàn; hệ
thống mái ngói, đao cong. Khoảng những năm 1966 - 1968, đình bị bom Mỹ đánh đổ,
khu vực khuôn viên đình được sử dụng làm sân kho hợp tác xã. Năm 1993, dân làng Thư Trung cùng chính quyền địa phương
góp công sức dựng lại đình bằng vữa vôi có quy mô 3 gian tiền đường, hai gian
hậu cung. Đến năm 2012, Nhân
dân Thư Trung đã đồng tâm, đồng thuận đóng góp công đức, kêu gọi con em xa quê
hướng tâm công đức để phục dựng lại ngôi đình có quy mô như hiện nay.
Đình Thư Trung nay nằm gần khu
dân cư, phía trước mặt có con đường nội phố của phường chạy qua. Tổng thể công
trình di tích gồm có: nghi môn, tường bao, đình và nhà khách. Trong đó, Đình là công trình chính
có bố cục mặt bằng kiểu chữ Đinh truyền thống với 5 gian 2 chái Tiền tế và 2
gian Hậu cung. Kiến trúc đình được xây dựng chủ yếu bằng vật liệu hiện đại xi
măng cốt sắt, mái lợp ngói mũi hài. Thành phần chịu lực chính của toà Tiền tế được
dựng trên cơ sở các cột, rầm, xà bê tông để tạo thành tám bộ vì kèo với vì nóc
làm kiểu “chồng rường giá chiêng”, vì nách kiểu “chồng rường trụ trốn”. Riêng
hai bộ vì ở gian giữa tiền tế được làm trốn cột cái, điều này giúp mở rộng
không gian của công trình, tạo sự thông thoáng trong quá trình sử dụng. Trang trí trên các cấu kiện kiến trúc
phỏng theo đề tài truyền thống Việt với hình cánh sen, mây cụm, hoa văn lá lật,
chữ thọ trên má các con rường, xà, đấu kê... Hệ mái của Tiền tế làm kiểu thức
chéo đao tàu góc, bờ nóc đắp trang trí lưỡng long chầu hổ phù đội quả lôi. Hai đầu
bờ nóc đặt hai kìm nóc, các góc đao được đắp các hình rồng, phượng, lân cách
điệu... Hệ
thống cửa của Tiền tế gồm ba gian cửa gỗ lim kiểu thượng song hạ bản dầy dặn, chắc
chắn, trên hệ cửa được chạm khắc trang trí các đề tài hoa lá thiêng, tứ linh, tứ quý... Hậu cung Đình gồm hai gian nằm dọc
và được nối với Tiền tế tại khoảng giữa, tạo nên mặt bằng chữ Đinh. Hệ thống
khung chịu lực của hậu cung đình được tạo thành bởi ba bộ vì có sự tương đồng
và thống nhất về chất liệu, kết cấu, kiểu dáng với sáu bộ vì của toà tiền tế.
Khoảng cách giữa các cột được lắp ba gian cửa thượng song hạ bản, hệ thống cửa
này chạm khắc trang trí các đề tài tứ linh, tứ quý, chữ thọ, mây cụm, văn
triện... Về tổng
thể, đình Thư Trung là một công trình mới được phục dựng năm 2012 với quy mô
lớn cùng cách thức xây dựng
theo lối cổ truyền mái ngói đao cong đã góp phần làm cho ngôi đình mang dáng
dấp đình làng truyền thống và linh thiêng, có thể bảo tồn
được lâu dài để phát huy giá trị văn hoá tâm linh, đời sống tín ngưỡng của cộng
đồng dân cư địa phương.
Đình Thư Trung
hiện nay còn lưu giữ được một số di vật, cổ vật như: Bia đá, Niên đại thế kỷ 19; Tượng Thành hoàng, Niên đại
thế kỷ 19; Kiệu bát cống, Niên đại khoảng cuối thế kỷ 20; Nhang án, Niên đại thế kỷ 20; 01 bộ Bát bửu, Niên đại thế kỷ 20; Bảng văn, Niên đại thế kỷ 20; Hòm đựng sắc phong, Niên đại thế kỷ 20; Sập thờ, Niên đại thế kỷ 20; Chuông,
Niên đại thế kỷ 20... Những
cổ vật này góp phần quan trọng để nghiên cứu lịch sử, mỹ thuật của ngôi đình
nói riêng, là tư liệu thực tế sống động để các nhà nghiên cứu mỹ thuật và tạo
hình tiếp tục nghiên cứu về nghệ thuật trang trí truyền thống trong các kiến
trúc cổ truyền thống.
Đình là không gian thiêng nơi cộng đồng dân cư Thư
Trung tổ chức lễ hội truyền thống, trò chơi dân gian… Lễ hội chính của Đình được tổ chức 02 ngày từ ngày 14 đến hết
ngày 15 tháng Giêng âm lịch hàng năm. Vào những ngày này, bao lớp thế hệ từ già trẻ,
gái, trai, cả những người con xa quê hương đều trở về thành kính ngưỡng vọng, tưởng nhớ người anh hùng
dân tộc có công với nhân dân, đất nước. Thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, một nét đẹp
trong đời sống văn hóa tâm linh, tín ngưỡng cổ truyền của người dân Thư Trung. Để
tổ chức được một mùa lễ hội thành công trọn vẹn thì trước đó hàng tháng, làng
đã phải chuẩn bị họp bàn phân công, phân nhiệm các việc cho lễ hội như: chọn
người chủ tế và bồi tế; cắt cử quan viên vào hàng trực tế và hai vị đông xướng,
tây xướng cho lễ hội. Phẩm lễ dâng cúng Thành hoàng trong lễ hội có lợn, gà, xôi, bánh dầy, hoa quả, trầu, rượu...
lễ phẩm dâng lên đầy đủ thì tiến hành tế. Đoàn tế có 24 người, gồm: 1 người chủ
tế; 6 - 10 người bồi tế; 2 người đông xướng, tây xướng; còn 12 người Chấp sự.
Phần hội đình tổ chức các trò chơi dân gian như: chọi gà, kéo co, đập niêu, cờ
tướng...
Ngày 16/01/2023, Ủy ban nhân dân thành
phố ra Quyết định số 143/QĐ-UBND công nhận Đình Thư Trung,
phường Đằng Lâm, quận Hải An, thành phố Hải Phòng là Di
tích lịch sử
cấp thành phố.